Klavar in 't kort

Waarom ik Klavar gebruik?

In het muziek gedeelte heb ik verteld, dat ik met orgelspelen ben begonnen in een (andere) drukke tijd. Veel tijd besteden aan het bestuderen van een muziek notatie vond ik (en vind ik nog steeds) zonde van de tijd, omdat die op een veel plezieriger manier gevuld kan worden, b.v. met het SPELEN van muziek. Ik ben wel gestart met het leren van traditioneel schrift, maar al snel kreeg ik het gevoel, dat op die manier mijn repertoire beperkt zou blijven tot zo'n stuk of drie stukken, die ik dan ook nog zo goed als van buiten geleerd zou moeten hebben. Dat vooruitzicht stond me tegen. De oplossing hiervoor was Klavar. Natuurlijk is het niet zo, dat je hiermee zonder enige oefening de sterren van de hemel speelt. Want ook al is Klavar vlot te lezen, je vingers zullen moeten doen wat het muziekschrift aangeeft. En dat kost toch wel enige oefening. Maar ik had nooit orgel leren spelen, als er geen Klavar was geweest.

Hierboven staat het ook al: KLAVAR is FUN.

Gebruik makend van Klavar wordt het bespelen van een instrument een bezigheid, waaraan je jarenlang plezier beleeft. Je krijgt daarmee nl. heel snel toegang tot een enorm aantal muziekstukken. Soms is dat ook wel eens een nadeel, omdat je dan de neiging op voelt komen om snel over te gaan op een ander stuk, zonder het voorgaande goed onder de knie te hebben. Een beetje zelfbeheersing is dan wel 'ns nodig.

Hoewel Klavarskribo een muziekschrift is dat voor alle instrumenten en ook voor zang gebruikt kan worden, komen de voordelen ervan toch vooral tot uiting bij instrumenten met een "pianoklavier". Veel van de uitgaven in Klavar zijn dan ook bedoeld voor dit soort instrumenten. Het is echter heel goed mogelijk om gebruikers van beide muzieknotaties te laten samenspelen. De notatie kan dan wel anders zijn, de muziek verandert daardoor niet!

De notenbalk

Zoals in het plaatje hiernaast te zien is, bestaat een klavar-balk uit groepen met afwisselend twee en drie lijnen. Deze laatste worden ook nog iets dikker getekend. Het toetsenbord aan de onderkant maakt duidelijk hoe men aan deze rangschikking is gekomen. Die komt namelijk overeen met de rangschikking van de zwarte toetsen op dat klavier. Aan de hand van dit patroon kan men zich op het toetsenbord oriënteren en de toets vinden, die bij een bepaalde noot hoort.

Noten, akkoorden en stokken

Noten die gelijktijdig moeten klinken, bv. voor de linker- en rechterhand of voor een akkoord, staan in Klavar naast elkaar. Noten of akkoorden die na elkaar gespeeld moeten worden komen op de Klavar-balk onder elkaar te staan. Je leest dus van boven naar beneden. Moet er een zwarte toets worden aangeslagen, dan wordt er een zwarte noot op de notenbalk gezet, voor een witte toets wordt dat een open (witte) noot op de balk. Zwarte noten worden boven de notenstok getekend, witte onder de stok.

In het plaatje, dat enkel als voorbeeld en niet als muziekstuk bedoeld is, wordt eerst de rechtse zwarte toets (van de groep van twee zwarte toetsen) aangeslagen, dan de witte toets direct links van de groep van drie zwarte toetsen. Vervolgens komt er weer een witte noot. Er moet dus een witte toets worden ingedrukt. Deze ligt tussen twee zwarte toetsen in en wel tussen de middelste en de rechtse zwarte toets van de groep van drie. Dan komt er weer een witte noot. Hiervoor moet de witte toets links van de groep van twee zwarte toetsen worden aangeslagen. Tenslotte zie je een groep van twee noten aan één stok, een akkoord dus. Hiervoor moeten gelijktijdig een zwarte toets (de meest rechtse van de groep van drie) en een witte toets (die tussen de twee zwarte toetsen) worden aangeslagen.

Tot nu toe heb ik nog niet gepraat over de duur van noten en hoe die in Klavar wordt aangegeven. Uit het voorgaande zal echter wel duidelijk zijn, dat de kleur van de noot (zwart of wit) hiermee niets van doen heeft. Die wordt nl. enkel maar bepaald door de plaats van de noot op de balk. Een noot, die op een zwarte toets wordt gespeeld, is zwart, als een witte toets moet worden aangeslagen is de noot wit. Ook de schuine lijn, die de eerste twee noten in het voorbeeld verbindt, heeft geen betekenis voor de duur van de noten en moet dus niet verward worden met de duurstrepen van het traditionele schrift. In de klavar-notatie wordt zo'n streep alleen gebruikt om noten te groeperen om zo de structuur (bv. ritmisch) van een stuk te verduidelijken. Ze heten dan ook groeperingsstrepen.

Omdat je nu wel weet hoe je de noten met behulp van de Klavar-balk op een klavier kunt vinden, is in het bovenstaande plaatje het toetsenbord weggelaten. Behalve de bekende noten is er een aantal nieuwe tekens in en naast de balk te vinden. Om te beginnen zie je een aantal horizontale lijntjes. Als een lijntje over de gehele breedte van de balk is doorgetrokken, terwijl er alleen de ruimte is gelaten voor de noten op die lijn, dan hebben we te doen met een maatlijn. Zo'n maatlijn vormt de scheiding tussen de maten, die de basis van de tijdsverdeling in een muziekstuk zijn. (Vaak wordt een maatlijn wat dikker getekend dan de andere horizontale lijnen. In het voorbeeld zijn ze wel erg dik uitgevallen!) De streepjeslijnen zijn tellijnen.

Aan het begin van elk muziekstuk zul je bij Klavar altijd enkele cijfers naast de balk zien staan, zoals in het voorbeeld ook het geval is. Deze cijfers staan op dezelfde hoogte als de maat- en tellijnen. Hiermee wordt dan ook aangegeven in hoeveel tellen een maat is verdeeld. In het voorbeeld hebben we te doen met een maat die vier tellen bevat, een viertels maat dus. Uiteraard zijn ook andere maatindelingen mogelijk. Verandert tijdens het stuk de maatverdeling, dan wordt die in Klavar op die plaats weer naast de balk weergegeven.

Je zult al wel gezien hebben, dat de stokken van de noten in het voorbeeld samenvallen met de maat- en de tellijnen. De stok geeft bij Klavar dan ook aan wanneer de noot aangeslagen moet worden. Precies op de eerste tel van maat 1 wordt dus de zwarte noot aangeslagen, op tel 2 een witte noot, op tel 3 weer een witte. Al deze noten moeten met de rechterhand gespeeld worden, want de stok wijst naar rechts. Tenslotte wordt in maat 1 nog een witte noot met de linkerhand aangeslagen. Maat 2 begint met het gelijktijdig aanslaan van twee noten, een witte en een zwarte.

De duur van noten

Maar wanneer moet een noot nu losgelaten worden, of, met andere woorden, hoelang duurt nu een noot? In principe wordt een noot aangehouden tot er met dezelfde hand een andere noot gespeeld moet worden. In het voorbeeld duurt de eerste (zwarte) noot dus één tel. De daarop volgende witte noot duurt ook één tel. Immers, in beide gevallen geldt, dat er na 1 tel een nieuwe noot met dezelfde hand moet worden aangeslagen.

Als we even naar de noten voor de rechterhand blijven kijken, dan zien we in het voorbeeld, dat het na de derde noot vier tellen duurt voor er weer noten aangeslagen moeten worden. Vlak boven de maatlijn van de tweede maat ziet U onder de noot echter een tekentje staan dat op een v-tje lijkt. Dat is het 'stopteken'. Hiermee wordt aangegeven dat een eerder aangeslagen noot, die op die plaats in de balk staat, moet worden losgelaten zonder dat er voor die hand een nieuwe noot wordt aangeslagen. Dit betekent dus, dat de derde noot voor de rechterhand twee tellen duurt en dat de rechterhand dan twee tellen rust krijgt, voordat die weer aan het werk moet.

Nu gaan we even de linkerhand bekijken. De eerste drie tellen van de eerste maat heeft deze hand niets te doen. Pas op de vierde tel moet een noot worden aangeslagen. Een tel later, op de eerste tel van de tweede maat, wordt die noot losgelaten en moet een akkoord worden aangeslagen. Op de tweede tel van de tweede maat staat er weer een tekentje dat nog niet verklaard is en wel een puntje op de plaats van de witte noot van het tevoren aangeslagen akkoord. Tevens zien we dat de zwarte noot van het akkoord opnieuw moet worden aangeslagen. Volgens de eerder genoemde regel zou de witte noot van het akkoord moeten worden losgelaten, er wordt immers met dezelfde hand een nieuwe noot aangeslagen. Met het puntje wordt nu aangegeven, dat een eerder aangeslagen noot, die op die plaats in de balk staat, moet worden vastgehouden, ook al wordt er met dezelfde hand een nieuwe noot aangeslagen, m.a.w. dat de noot moet doorklinken. Vandaar ook de benaming 'doorklinkstip'. Eén tel verder zien we op de plaats van de noten van het akkoord de ons al bekende stoptekens staan. De linkerhand krijgt hier dus rust. Met de nu verkregen kennis kan de in het begin genoemde regel wat nauwkeuriger geformuleerd worden en luidt dan: een noot wordt aangehouden tot er met dezelfde hand een andere noot gespeeld wordt of totdat er een stopteken staat, behalve als er een doorklinkstip voorkomt. Als we samenvattend de linkerhand in maat 2 bekijken dan zien we dus dat er een akkoord wordt aangeslagen, dat na één tel de zwarte noot hiervan opnieuw wordt aangeslagen terwijl de witte noot doorklinkt en dat na weer een tel het gehele akkoord wordt losgelaten.

Om het voorbeeld helemaal af te werken: Op de derde tel van de tweede maat slaat de rechterhand een akkoord van twee witte noten aan dat na twee tellen weer moet worden losgelaten, zoals blijkt uit de stoptekens vlak voor de maatstreep van maat 3 (die overigens slecht voor een klein deel getekend is).

In het voorbeeld is niet weergegeven, dat noten ook op een tijdstip kunnen beginnen of eindigen dat binnen een tel valt. Noten van een halve tel komen bv. heel vaak voor. In Klavar worden de stokken van die noten of de stoptekens voor die noten dan halverwege een tel geplaatst.

Als we de zaak nauwkeurig bekijken, dan blijkt dat we eigenlijk nog niet precies weten op welk gedeelte van het toetsenbord de noten moeten worden aangeslagen. We weten wel de plaats van de noten t.o.v. het patroon van zwarte toetsen, maar dat wordt over het gehele klavier herhaald en de noten zouden dus zowel op de linkerkant, het midden of de rechterkant van het klavier kunnen worden gespeeld. De oplossing voor dat probleem vind je in het plaatje, dat hiernaast staat. Hierin zie je één groepje van twee lijnen, dat met streepjeslijnen is getekend. Deze lijntjes geven in de balk altijd de plaats aan waar de centrale C (of slot C, of eenmaal gestreepte C, kortom de C met de frequentie van ca. 261,6 Hz.) gevonden kan worden. Die ligt namelijk links naast de linkse streepjes lijn. En hiermee is dus de balk t.o.v. het klavier vastgelegd.

De belangrijkste eigenschappen van Klavar zijn nu behandeld en je kunt een muziekstuk in de Klavar-notatie begrijpen. Hieronder vindt je nog een aantal redenen waarom ik Klavar gemakkelijker vindt, dan het traditionele schrift. Wil je meer weten over Klavar, vraag dan eens een proefles aan bij de eerder genoemde stichting (postbus 39, 2980 AA Ridderkerk). Speel je al van Klavar, maar heb je dit verhaal toch tot hier gelezen en je afgevraagd waarom ik dit heb geschreven, dan mag je van mij weten, dat ik het gewoon plezierig vindt om van Klavar te spelen. Er zijn meer van die mensen en die hebben een vereniging. De naam ervan is Klavar Vereniging Nederland of kortweg KVN. Ook jij kunt daarvan lid worden. Inlichtingen en lidmaatschap aanvragen kan bij het secretariaat van die vereniging.

Enkele Klavar voordelen

Ken je het traditionele schrift (zo'n beetje) dan kunnen onderstaande opmerkingen je misschien duidelijk maken, waarom ik Klavar prefereer.

Er zijn nog wel meer zaken aan te wijzen, die maken dat Klavar gemakkelijker te lezen is dan het traditionele schrift. Voor mij is echter het belangrijkste dat met Klavar een meer directe weergave wordt gegeven van het te spelen stuk, dan met het traditionele schrift.

Bonus

Als je in het bezit bent van een programma dat .pcx files kan behandelen, dan zou je hier een vierstemmig Duits zangbundel liedje kunnen down loaden, dat een aardig beeld geeft van hoe Klavar er in de praktijk uitziet. Het klinkt ook best aardig als het op piano of (elektronisch) orgel wordt gespeeld. Je moet er echter rekening mee houden, dat de file 170 kB groot is. Het is een .zip file, die je uit moet laten pakken door je 'unzip' programma. De file die je dan krijgt (met de naam ksl.pcx) kun je uit laten printen door paint programma's, zoals Corel PHOTO-PAINT, Paint Shop Pro of Micrografx Photo Magic. Andere paint programma's kunnen misschien ook gebruikt worden, maar van deze drie weet ik het zeker.

Het genoemd stukje is niet echt moeilijk, maar nou eigenlijk ook weer niet iets voor de eerste keer. Maar ja, je ziet maar wat je er mee doet!

Uitleg over doen? Klik op Klavar uitleg.

Terug naar home page.